Scapula dyskinesie

De schoudergordel

De schouder bestaat uit een aantal bot delen, waaronder het opperarmbeen en schouderblad, welke via het sleutelbeen verbonden is met de romp. Het schouderblad speelt zodoende een centrale rol in de beweegketen van de schouder.

De schouderkop van de bovenarm (humerus) beweegt in een platte kom van het schouderblad (scapula) onder het schouderdak (acromion) door. Deze platte schouderkom (glenoid) wordt iets verdiept door ringvormig kraakbeen (labrum). Een gewrichtskapsel omgeeft deze schouderkop en kom. Hieromheen liggen een viertal spieren die de schouderkop continu in de kom trekken, waardoor deze spieren zorgen voor de noodzakelijke stabiliteit in de schouder. Deze spieren worden gezamenlijk de rotator cuff genoemd. Een tweede belangrijke functie van de rotator cuff spieren is het draaien van de schouder. De schoudergordel is middels een groot aantal nek, rug en borst spieren verbonden met de romp.

De grote mobiliteit van de schouder komt doordat de schoudergordel in verschillende gewrichten beweegt, waaronder:

GH-gewricht

Het GH-gewricht is het gewricht tussen glenoid en humerus. Dit gewricht heeft in drie dimensies (3-D) bewegingsvrijheid, waardoor de schouder niet alleen naar voren, opzij en naar achteren kan bewegen maar ook kan draaien (rotatie).

ST-glijvlak

Het ST-glijvlak is het glijvlak van de scapula over de ribbenkast (thorax). Nek, rug en borst spieren verbinden de schoudergordel met de romp en houden het schouderblad op zijn plaats. Dit geeft het schouderblad noodzakelijke stabiliteit. 'Glijden' van het schouderblad over de borstkas in samenwerking met het GH-gewricht geeft de schouder ongeëvenaarde mobiliteit.

Het totale bewegingsbereik van de schouder wordt gevormd door de bewegingen in het GH-gewricht en het ST-glijvlak. Het ST-glijvlak bepaald de positie van het schouderblad en daarmee de positie van het glenoid om verdere bewegingen in het GH-gewricht te kunnen maken, ook wel het scapulohumerale ritme genoemd.

Scapula dyskinesie wordt gedefinieerd als een abnormale veranderingen van de positie en beweging van het schouderblad. Scapula dyskinesie wordt gezien als een van de symptomen bij zeer veel schouderaandoeningen ^[1-5]. Bij scapula dyskinesie is er een verstooring in het scapulohumerale ritme, de manier waarop het schouderblad over de romp heen beweegt bij schouderbewegingen.

Bij scapula dyskinesie wordt het evenwicht tussen de vier rotator cuff spieren verstoord waardoor de grote rug-, borst- en nekspieren compensatoir het schouderblad moeten stabiliseren. Deze spieren kunnen het schouderblad minder secuur laten bewegen, wat tot een abnormale positie en beweging van het schouderblad leidt. Scapula dyskinesie wordt bij 60-100% van de mensen met schouderklachten gezien. Scapula dyskinesie wordt bij een groot aantal schouderaandoeningen vastgesteld, waaronder SAPS of schouder impingement ^{[1, 3]}, rotator cuff letsels ^[5-7], frozen shoulder ^[4] en instabiliteit van het GH-gewricht.

Fundamenteel en klinisch wetenschappelijk onderzoek hebben verschillende beweegpatronen van het schouderblad aangetoond door de bewegingen in drie dimensies (3-D) vast te leggen ^[7-9]. Dit heeft geleid tot de identificatie van normale kinematica (i.e. geheel van bewegingen en bewegingsleer) tijdens het scapulohumerale ritme en abnormale kinematica in de verschillende schouder aandoeningen.

Vier dyskinesie patronen van het schouderblad kunnen hulpzaam zijn om in de kliniek te kunnen onderscheiden, te weten ^[10]:

Angulus inferior patroon (tipping)
Margo medialis patroon (winging)
Angulus superior patroon (shrugging)
Symmetrisch patroon

Behandeling Scapula dyskinesie

Primaire scapula aandoeningen, zoals scapula alata en scapula snapping kunnen het beste worden behandeld gericht op het schouderblad. Echter, meestal liggen andere schouder aandoeningen ten grondslag aan de scapula dyskinesie, zoals SAPS of impingement, rotator cuff letsels, frozen shoulder, AC-artrose, en uni- of multidirectionele instabiliteit. Deze aandoeningen waarbij scapula dyskinesie voorkomt moeten worden geëvalueerd en dienovereenkomstig worden behandeld ^[11].

Scapula aandoeningen

Klachten en aandoeningen van of aan het schouderblad komen zeer weinig voor

Meestal wijzen klachten van het schouderblad op een aandoening in de schouder, rug of elders in het lichaam. Echter, het schouderblad kent wel degelijk een aantal bijzondere, en vaak specifieke, aandoeningen:

Schouder van Sprengel

Bij een schouder van Sprengel is sprake van een hoogstaand schouderblad bij kinderen, waarbij door een groeistoring in de vroege ontwikkeling van de foetus de schouder niet goed is afgedaald vanaf de nek.

Scapula Alata

Scapula dyskinesie kan leiden tot een vleugel-stand van één of beide schouderbladen. Een scapula alata kan wijzen op verschillende onderliggende ziektebeelden, waaronder het syndroom van Parsonage-Turner.

Snapping scapula

Snapping van het schouderblad wordt beschreven bij een reeks van verschillende oorzaken die soms pijnlijke klikken of knakken (i.e. snapping) van het schouderblad geven.

Interscapulaire pijn

Interscapulaire pijn wordt ervaren als pijn tussen de schouderbladen. De oorzaken kunnen secundair (meest voorkomend) of primair (zeldzaam) zijn.

Th4 syndroom

Het Th4 syndroom, ofwel thoracale syndroom, is een zeldzame klinische diagnose die klachten van het schouderblad kan geven. Het Th4 syndroom is gebaseerd op de vooronderstelling dat dysfunctie van de gewrichten in de thoracale wervelkolom, inclusief de tussenwervelschijf, facetgewrichten, costovertebrale en costotransversale gewrichten, pijn en uitstaling kan geven richting de schouder, arm en hand.

Referenties

Bij het opstellen van deze pagina hebben wij de volgende wetenschappelijke literatuur ieder geval gebruikt om onze tekst te onderbouwen.

[1] Ludewig PM, Phadke V, Braman JP, Hassett DR, Cieminski CJ, Laprade RF. Motion of the shoulder complex during multiplanar humeral elevation. J Bone Joint Surg Am 2009 Feb;91(2):378-89
[2] Braman JP, Engel SC, Laprade RF, Ludewig PM. In vivo assessment of scapulohumeral rhythm during unconstrained overhead reaching in asymptomatic subjects. J Shoulder Elbow Surg 2009 Nov;18(6):960-7
[3] Huang TS, Ou HL, Huang CY, Lin JJ. Specific kinematics and associated muscle activation in individuals with scapular dyskinesis. J Shoulder Elbow Surg. 2015 Aug;24(8):1227-34
[4] Vermeulen HM, Stokdijk M, Eilers PH, Meskers CG, Rozing PM, Vliet Vlieland TP. Measurement of three dimensional shoulder movement patterns with an electromagnetic tracking device in patients with a frozen shoulder. Ann Rheum Dis. 2002 Feb;61(2):115-20
[5] A. Kolk, P.B. de Witte, J.F. Henseler, E.W. van Zwet, E.R. van Arkel, P. van der Zwaal, R.G.H.H. Nelissen, J.H. de Groot: Three-dimensional shoulder kinematics normalize after rotator cuff repair. J Shoulder Elbow Surg. 2016 Jan 21 [Epub ahead of print]
[6] Scibek JS, Mell AG, Downie BK, Carpenter JE, Hughes RE. Shoulder kinematics in patients with full-thickness rotator cuff tears after a subacromial injection. J Shoulder Elbow Surg 2008 Jan;17(1):172-81
[7] McCully SP, Suprak DN, Kosek P, Karduna AR. Suprascapular nerve block disrupts the normal pattern of scapular kinematics. Clin Biomech (Bristol , Avon ) 2006 Jul;21(6):545-53
[8] Meskers CG, Vermeulen HM, de Groot JH, van der Helm FC, Rozing PM. 3D shoulder position measurements using a six-degree-of-freedom electromagnetic tracking device. Clin Biomech (Bristol , Avon ) 1998 Jun;13(4-5):280-92
[9] de Groot JH, van der Helm FC. Effect of different arm loads on the position of the scapula in abduction postures. Clin Biomech (Bristol , Avon ) 1999 Jun;14(5):309-14
[10] Kibler WB, Uhl TL, Maddux JW, Brooks PV, Zeller B, McMullen J. Qualitative clinical evaluation of scapular dysfunction: a reliability study. J Shoulder Elbow Surg. 2002 Nov-Dec;11(6):550-6
[11] Kibler WB, Sciascia A, Wilkes T. Scapular dyskinesis and its relation to shoulder injury. J Am Acad Orthop Surg. 2012 Jun;20(6):364-72

Scapula dys­kinesie

De schoudergordel