Anatomie en fysiologie van de schouder
De schouder is het meest complexe gewricht van het menselijk lichaam. De schouder bestaat uit de volgende botdelen: borstbeen, sleutelbeen, schouderblad en opperarmbeen. Deze botdelen vormen samen de bewegingsketen van de schouder: de schoudergordel.
De schouder is hierdoor het meest mobiele gewricht van het menselijk lichaam. Echter, door deze grote mobiliteit is de stabiliteit van het schoudergewricht verminderd.
Figuur 1: De schoudergordel
(A) Voor-aanzicht van de schouder: de schouder wordt van het lichaam afgesteund door het sleutelbeen (clavicula) en vormt via het borstbeen (sternum) de enige benige verbinding met de rest van het skelet. Het schouderblad (scapula) heeft een complexe vorm en beweegt mee met alle schouder bewegingen en vormt tevens de kom van het schoudergewricht (glenoid) zelf. Het schoudergewricht zelf beweegt tussen het glenoid en de kop van de bovenarm (humerus).
De schouderkop van de bovenarm (humerus) beweegt in een platte kom van het schouderblad (scapula) onder het schouderdak (acromion) door. De platte schouderkom (glenoid) wordt iets verdiept door ringvormig kraakbeen (labrum). Een gewrichtskapsel omgeeft deze schouderkop en kom. Hieromheen liggen een viertal spieren die de schouderkop continu in de kom trekken, waardoor deze spieren zorgen voor de noodzakelijke stabiliteit in de schouder. Deze spieren worden gezamenlijk de rotator cuff genoemd. Een tweede belangrijke functie van de rotator cuff spieren is het draaien van de schouder.
Figuur 2: Spieren rond de schouder
(A) Voor-aanzicht van de spieren rond de schouder: De grote spieren rond de schouder die de arm heffen zijn o.a. de grote arm spier (m. biceps) en deltaspier (m. deltoideus). De rotator cuff aan de voorzijde bestaat uit de onderschoudbladspier (m. subscapularis) en aan de bovenzijde uit de bovendoornspier (m. suprapspinatius). De rotator cuff als geheel stabiliseert het schoudergewricht, de m. suprapspinatus helpt met het heffen van de arm en de m. subscapularis helpt met het naar binnen draaien van de schouder.
(B) Achter-aanzicht van de spieren rond de schouder: De rotator cuff aan de bovenzijde bestaat uit de bovendoornspier (m. suprapspinatius) en aan de achterzijde uit de onderdoornspier (m. infrapspinatius) en kleine ronde armspier (m. teres minor). De m. infraspinatus ligt als een waaier gedeeltelijk over de m. teres minor. Deze twee spieren draaien de arm en schouder naar buiten. De grote ronde armspier (m. teres major) steekt door naar de voorzijde van de humerus.
Bovengenoemde weke delen dragen bij aan de stabiliteit en functie van de schouder. Bovenarm en schouderblad zijn via het sleutelbeen (clavicula) verbonden met het borstbeen (sternum). De schoudergordel beweegt gezamenlijk vanuit vier verschillende gewrichten:
Het GH-gewricht is het gewricht tussen glenoid en humerus. Dit gewricht heeft in drie dimenties (3-D) bewegingsvrijheid, waardoor de schouder niet alleen naar voren, opzij en naar achteren kan bewegen maar ook kan draaien (rotatie).
Het AC-gewricht is het gewricht tussen acromion en clavicula. Dit gewricht zit bovenop het schouderblad, aan de rand van het acromion, door dit gewricht kan de schouder naar voren en achteren bewogen worden. Bij bewegingen boven schouder niveau ofwel bovenhandse bewegingen komt op dit gewricht extra druk te staan.
Het SC-gewricht is het gewricht tussen het sternum en clavicula. De schouder wordt van het lichaam afgesteund door het sleutelbeen (clavicula) en vormt via het borstbeen (sternum) de enige benige verbinding met de rest van het skelet. Het sleutelbeen ondersteunt zo de schouder tijdens bewegen, waardoor de schouder niet naar binnen en voren kan kantelen.
Het ST-glijvlak is het glijvlak van de scapula over de ribbenkast (thorax). Nek, rug en borst spieren verbinden de schoudergordel met de romp en houden het schouderblad op zijn plaats. Dit geeft het schouderblad noodzakelijke stabiliteit. 'Glijden' van het schouderblad over de borstkas in samenwerking met het GH-gewricht geeft de shouder ongeëvenaarde mobiliteit.
Deze benige en weke delen vormen samen de bewegingsketen van de schouder en laten de schoudergordel optimaal funcitoneren. De schoudergordel is middels een groot aantal nek, rug en borst spieren verbonden met de romp.
Over schouderklachten
Schouderklachten komen erg veel voor. Schouderklachten beginnen meestal op relatief jonge leeftijd, tussen de 40 en 55 jaar oud, en nemen toe met de leeftijd. Kenmerkend voor schouderklachten zijn pijn en verlies van beweeglijkheid in de schouder en bovenarm.
Er kunnen meerdere oorzaken zijn voor schouderklachten, de MAJA/CLINIC voor orthopedie & fysiotherapie helpt u graag verder.
Figuur 3: schouderklachten nemen toe met de leeftijd
De incidentie van schouderklachten nemen sterk toe met de leeftijd van de patiënt. Legenda: op de y-as incidentie schouderklachten (procent, %) en op de x-as leeftijd (jaar, y).
De incidentie van schouderklachten in Nederland is 24 episodes per 1000 patiënten per jaar. De jaarlijkse prevalentie van schouderklachten in de algemene bevolking wordt geschat op 31%. Dit betekent dat een huisarts gemiddeld vier personen met schouderklachten per week ziet op zijn of haar spreekuur.
Er zijn verschillende soorten schouderklachten. Denk onder andere aan schouderpijn, schouder impingement (weke delen inklemming onder het schouderdak), rotator cuff ruptuur (pees of spier scheur in een stabiliserende schouderspier).
Maar denk ook aan frozen shoulder (samenkleven van het gewrichts kapsel), schouder artrose (slijtage of veroudering in het schoudergewricht) of schouder instabiliteit (schouder die gedeeltelijk of geheel uit de kom is). Ook zijn er een aantal bijzondere reumatische en neurologische aandoeningen rond de schouder, waaronder het syndroom van Parsonage-Turner.
Ruim 50% van de mensen met schouderklachten zoekt medische hulp. Schouderklachten die op hun beloop worden gelaten hebben echter vaak een relatief ongunstig verloop. De helft van de patiënten die medische hulp zoeken zijn klachtenvrij binnen een half jaar. Maar terugval is zeker aanwezig, 40% van de klachtenvrije patiënten hebben weer klachten binnen 1 jaar!
Ontwikkeling schouderklachten
De meeste schouderklachten ontwikkelen zich langzaam en duren een lange tijd voort. Wanneer schouderklachten langer aanhouden dan zes weken tot zes maanden worden schouderklachten chronisch genoemd. Schouderklachten kunnen echter meerdere oorzaken hebben. Deze oorzaken hangen samen met de diagnose van schouderklachten. Lees hieronder meer over de 4 meest gestelde vragen over schouderklachten.
Schouderklachten komen erg veel voor. Schouderklachten zijn de op één na grootste oorzaak voor bewegingsgerelateerde klachten en werk gerelateerd verzuim waarvoor hulp wordt gezocht. De incidentie van schouderklachten in Nederland is 24 episodes per 1000 patiënten per jaar. De jaarlijkse prevalentie van schouderklachten in de algemene bevolking word geschat op 31%.
Schouderklachten zijn na rugklachten de grootste oorzaak van bewegingsgerelateerde klachten waar in Nederland hulp voor wordt gezocht. Bij 80% van de dagelijkse activiteiten gebruiken wij onze schouders.
Bij 80% van de dagelijkse activiteiten gebruiken wij onze schouders!
Kenmerkend voor schouderklachten zijn pijn, krachtsverlies in de arm en verlies van beweeglijkheid en functie. Schouderklachten kunnen meerdere oorzaken hebben.
Raadpleeg uw arts wanneer u heftige pijn, een bewegingsbeperking of kliks in uw schouder ervaart. Een arts zal helpen om de pijn beweeglijkheid van uw schouder te beoordelen en de oorzaak van uw klachten te achterhalen.
De meeste mensen die schouderklachten krijgen zijn relatief jong, tussen de 40 en 55 jaar oud, werken en nemen actief deel in de maatschappij. U kent waarschijnlijk wel mensen die nu last van hun schouder hebben of dit ooit hebben gehad.
De helft van alle mensen met schouderklachten zoekt medische hulp. Schouderklachten zonder medische interventie hebben echter vaak een relatief ongunstig verloop. De helft van patiënten die medische hulp krijgt is binnen een half jaar klachtenvrij. Maar terugval is zeker aanwezig, 40% van de klachtenvrije patiënten hebben weer klachten binnen 1 jaar! Dit komt omdat de meeste behandelingen zich alleen richten op het bestrijden van de pijn en zich niet richten op het verbeteren van de schouderfunctie tijdens dagelijkse activiteiten of sport.
De MAJA/CLINIC voor orthopedie & fysiotherapie bouwt samen met u aan volledig herstel, ook om terugval te voorkomen.
Nieuwsgierig? Bekijk ons behandelconcept!
Behandeling
Diagnoses
Er zijn verschillende oorzaken van schouderklachten, deze aandoeningen worden aangeduidt als diagnose. Dit is de medische term van uw ziekte. Wij hebben de schouder aandoeningen in een aantal groepen onder gebracht. De meest voorkomende oorzaken zijn SAPS of het schouder impingement (weke delen inklemming onder het schouderdak), rotator cuff ruptuur (pees of spier scheur in een stabiliserende schouder spier). Maar denk ook aan frozen shoulder (samenkleven van het gewrichtskapsel), schouder artrose (slijtage of veroudering in het schoudergewricht) of schouder instabiliteit (schouder die gedeeltelijk of geheel uit de kom is). Ook zijn er een aantal bijzondere reumatische en neurologische aandoeningen rond de schouder.
SUBACROMIAAL PIJNSYNDROOM (SAPS)
Het subacromiaal pijnsyndroom (SAPS) is de meest voorkomende diagnose bij schouderklachten. SAPS wordt vastgesteld bij 40% tot 60% van de patiënten met schouderklachten. Het subacromiaal pijnsyndroom is echter een verzameldiagnose voor verschillende aandoeningen van de schouder, zoals onder andere:
- Scapula dyskinesie
Verstoring van het bewegingspatroon van het schouderblad wordt scapula dyskinesie genoemd. Hoewel niet direct gerelateerd aan schouderklachten, wordt scapula dyskinesie bij 68-100% van de mensen met schouderklachten gevonden. Deze schouderklachten zijn allemaal gerelateerd aan veranderingen in het glenohumerale gewricht, de subacromiale ruimte, spieractiviteit van de schoudergordel en spierfunctie.
- Impingement
Bij impingement is er sprake van weke delen inklemming door de kleiner wordende ruimte tussen de kop van de bovenarm en schouderdak. Deze subacromiale ruimte kan op een aantal manieren verkleinen. Door verlies van spiercoördinatie kan de kop van de bovenarm richting het schouderdak bewegen. Hierdoor vindt translatie in het GH-gewricht plaats en neemt de subacromiale ruimte af.
Pijn treedt met name op bij het heffen van de arm, waarbij de subacromiale ruimte afneemt. Dit kan verergerd worden door zwelling van pezen en slijmbeurs gelegen in de subacromiale ruimte. Dit leidt tot een neerwaartse spiraal van meer ontstekingsreactie met meer zwelling en pijn.
- Bursitis subacromialis
Slijmbeursontsteking (bursitis) kan ontstaan door irritatie van het slijmbeurs weefsel bij impingement, ofwel inklemming, tussen de kop van de bovenarm en schouderdak.
In het beginstadium is er sprake van een acute slijmbeursontsteking. In chronische gevallen raken slijmbeurs en de onderliggende pezen blijvend ontstoken.
- Rotator cuff tendinitis
Peesontsteking (tendinitis) van de rotator cuff kan ontstaan bij irritatie van het peesweefsel door subacromiale impingement. Ook bij atleten en sporters bij bovenhandse activiteiten (zwemmers schouder, werpers schouder of tennis schouder) kan tendinitis van de rotator cuff ontstaan. Hierbij is sprake van posterieure of internal impingement, wat vaak gepaard gaat met ander letsel aan de achterzijde van de schouder.
Bij iritatie van de lange kop van de bicepspees glijdt deze niet goed door de peesschede, wat kan leiden tot bicepspees tendinitis. Er is plaatselijke pijn aan de voorzijde van de schouder en over de peesschede. Er is pijn bij heffen van de arm en pijn bij tillen. De oorzaak is vaak onbekend.
- Tendinitis calcarea
Tendinitis calcarea is verkalken van pees en spierweefsel onder het schouderdak. De directe oorzaak is onbekend, echter irritatie en ontsteking van pees en spierweefsel gaat vaak vooraf aan
tendinitis calcarea. Deze verkalkingen, indien klein, hoeven geen schouderklachten te geven.
De klachten van deze aandoeningen lijken initieel erg op elkaar, waardoor deze aandoeningen samen worden gevat onder de term SAPS.
Echter een frozen shoulder komt meer voor na een schouderoperatie, trauma, andere schouderaandoening, zoals bijvoorbeeld na subacromiaal pijnsyndroom, en bij of na immobilisatie van de schouder.
Pijnklachten staan op de voorgrond, welke verergeren bij bewegen. Vaak straalt de pijn uit naar de nek, de bovenarm, de elleboog of de hand en zijn er tintelingen in de hand voelbaar.
Wilt u meer weten over SAPS en de behandeling bij de MAJA/CLINIC Orthopedie | Fysiotherapie?
PEESSCHEUR
(CUFF RUPTUUR)
Een cuff ruptuur is een scheur in één of meerdere van de pezen van de vier rotator cuff spieren. Deze spieren liggen als een manchet rondom het schoudergewricht en zorgen voor stabiliteit en draaibeweging van de schouder.
De aanwezige klachten lijken op die van SAPS, waarbij pijn gecombineerd met bewegingsbeperking boven schouderniveau op de voorgrond staan.
Wilt u meer weten over cuff ruptuur en de behandeling bij de MAJA/CLINIC Orthopedie | Fysiotherapie?
STIJVE SCHOUDER (FROZEN SHOULDER)
Er is sprake van een frozen shoulder indien het gewrichtskapsel verstijfd en verkort is. Voorafgaande aan de toename in stijfheid zijn er vaak heftige pijnklachten. Een frozen shoulder kan optreden zonder aanwijsbare oorzaak.
Echter een frozen shoulder komt meer voor na een schouderoperatie, trauma, andere schouderaandoening, zoals bijvoorbeeld na subacromiaal pijnsyndroom, en bij of na immobilisatie van de schouder.
Wilt u meer weten over frozen shoulder en de behandeling bij de MAJA/CLINIC Orthopedie | Fysiotherapie?
SCHOUDERSLIJTAGE (ARTROSE)
Het kraakbeen van het schoudergewricht kan worden aangetast door slijtage (externe invloed) en veroudering (interne invloed). Verlies van kraakbeen kan diepe schouderpijn en bewegingsbeperking veroorzaken, vaak kraakt het gewricht.
Kraakbeenverlies is kenmerkend voor artrose in de schouder (Omartrose). Kraakbeenverlies tussen het acromion en clavicula kan ook voorkomen (AC-artose).
Wilt u meer weten over schouderslijtage en de behandeling bij de MAJA/CLINIC Orthopedie | Fysiotherapie?
SCHOUDER INSTABILITEIT
Abnormale mobiliteit in het schoudergewricht leidt tot instabiliteitsklachten. De kop van de bovenarm kan hierdoor in het schoudergewricht vrijer bewegen ten opzichte van het glenoid, en gedeeltelijk uit de kom (subluxatie) gaan. In het ergste geval kan de schouder geheel uit de kom (luxatie).
Schouderinstabiliteit kan ontstaan door trauma waarbij het bot en/of het gewrichtskapsel is beschadigd. Een andere oorzaak is dat het gewricht zelf hyperlax is (multi-directionele instabiliteit). Door deze klachten kan angst bestaan dat de schouder uit de kom gaat.
Wilt u meer weten over schouderinstabiliteit en de behandeling bij de MAJA/CLINIC Orthopedie | Fysiotherapie?
TRAUMA
De schouder en de arm zijn zeer kwetsbaar en raken vaak betrokken bij ongevallen thuis, op het werk en in het verkeer. Revalidatie van deze letsels vraagt maximale aandacht om beweeg functie zoveel mogelijk te behouden.
Voorbeelden van letsels zijn: sportletsels, verstuiking van de schouder, luxatie van het SC-gewricht en AC-gewricht, breuk van het sleutelbeen en de bovenarm.
Wilt u meer weten over trauma's van de schouder en de behandeling bij de MAJA/CLINIC Orthopedie | Fysiotherapie?
Neurologie schouder
Neurologische aandoeningen van de schouder komen niet vaak voor, maar zijn wel potentieel invaliderend. Bij het syndroom van Parsonage-Turner kan een vermindering van spiermassa (amyotrofie) en zenuwpijn (neuralgie) optreden.
SYNDROOM VAN PARSONAGE-TURNER
Bij het syndroom van Parsonage-Turner is er vermindering van spiermassa (amyotrofie) en kan zenuwpijn (neuralgie) optreden. De eerste klachten zijn vaak een plotseling opkomende, hevige pijn. Spierzwakte en verlies van spierweefsel (atrofie) in de schouder en bovenarm kan ontstaan als gevolg van zenuwontsteking. Dit leidt tot krachtverlies en een verstoord bewegingspatroon. Binnen enkele maanden treedt er beginnend herstel op en vaak is er na 2 tot 3 jaar acceptabel herstel.
Wilt u meer weten over neurologische aandoeningen van de schouder en de behandeling bij de MAJA/CLINIC Orthopedie | Fysiotherapie?
Reumatologie schouder
Verschillende schouderklachten kunnen een reumatologische oorzaak hebben. Dit gaat vaak gepaard met andere symptomen, waarbij schouderklachten niet altijd op de voorgrond staan.
Wilt u meer weten over reumatische aandoeningen van de schouder en de behandeling bij de MAJA/CLINIC Orthopedie | Fysiotherapie?
